Draumasetrið Skuggsjá


01.01.2023 Náttúran, vagga alls; elskum hið ókomna og biðjum um frið
	Náttúran, vagga alls og einnig gröf; Þessi orð skáldsins Jóahnnesar úr Kötlum, (1891-19721), koma í huga á fyrsta degi nýs árs. Skáldsins sem orti og skrifaði svo ötullega og drengilega, líka fyrir börnin, um svefn þeirra, vonir og drauma. Hann nefndi fyrstu ljóðabækur sínar eftir hendingum úr gamalli barnagælu: Bí, bí og blaka, álftirnar kvaka, ég læt sem ég sofi en samt mun ég vaka. . Jóhannes var alinn upp á heiðarbýli um 10 km. frá Ljárskógum í Dölum sem nefndist Ljárskógarsel og var á Gaflfelllslheiði. Hann kenndi sig við ævinttýralegt leiksvæði æskuslóðanna inni á heiðinni,stutt frá ánni Fáskrúð með sín fögru gil,stapa, hylji, og gljúfur hvar laxar léku glaðir: örnefnið Katlar er haft um þennan töfraheim. Hér á öldum áður á Ísalandi, var farið til grasa: á grasafjall. Góðu heilli er sá siður að ganga í endurnýjun lífdaga. Hógvær grös Jarðar, rætur, fræ og korn, hafa íi gegnum aldirnar, satt marga munna og forðað hungri og er árið 2023 hjá Sameinuðu þjóðunum, tileinkað hirsi, harðgerum grastegundum með samheitið millet-hirsi sem oft vaxa við frekar ólífvænleg skilyrði og þurfa lítið til sín eins og á þurrum gresjum Afriku og víða í Asíu, s.s. á Indlandi sem er stærsti ræktandi og útflytjandi hirsis í heiminum. Kjörið í súpur, brauð og grauta, barnamat og drykki; glútenlaust. Að ótalinni notkun í dýrafóður. Lítillætis og látleysis, ekki stórmennsku og brjálæðis, er sannarlega þörf í mannlegu samfélagi og á veraldarvísu nú um stundir. Höldum á vit hins ókunna á nýju ári með bæn um frið fyrir mannanna börn og allt ungviði hvar sem er svo það megi vaxa og dafna - sofa og dreyma og eiga öruggt athvarf. Jóhannes úr Kötlum orti um friðinn, nánd og tengingar í tíma og rúmi, hér og nú, þá og þar, var, er og verður, í nýstárlegri Þulu frá Týli í ljóðabók sinni Sjödægru sem út kom hjá Heimskringlu 1955: elskum hið ókomna biðjum um frið horfumst í augu horfumstt í augu gegnum fjarlægðirnar horfumst í augu gegnum aldirnar biðjum um frið. #
	Meira >>


31.12.2022 Að una við sitt í Þórðargleði samtímans
	Þórðargleði, skemmdargleði, skaðagleði - schadenfreude -, er sú tilhneinging kölluð að gleðjast yfir mistökum og óförum annarra og viðhalda síðan í orðræðu og umtali. Nútími vor er undirlagður af slíkri iðju og eiga þar fjölmiðlar og samskiptamiðlar stóran þátt. Og skila peninga- maskínunni sínu og öfugt. Hin fornu Hávamál töluðu um að:öng er sótt verri hveim snotrum manni en sér engu að una. Að una við sitt og fá frið til þess og finna raunverulega gleði í hinu daglega, er viss kúnst íæ flóknari heimi fyrir friðelskandi borgara, að ekki sé mú talað um svæðin hvar stríðsherrar reka fleyg inn í líf venjulegs fólks, að þeim óforspurðum, murka úr þeim líf eða hrekja á flótta úr heimkynnum sínum; traðka á öllu sem mannlegt getur talist. Ná stríðsherrarnir nokkru sinni að una við sitt með stækkandi herfang og gróða? Laskaður heimur lá vel við höggi eftir kófið, að fá yfir sig stríðsrekstur og tilheyrandi hörmungar enda ljóst að tækifærið var nýtt. Kannski sofnuðum við á verðinum, töldum okkur trú um að við værum komin lengra í mennskunni en reyndist vera? Ekki eina skýringin; sagan sýnir að einn geðvilltur leiðtogi með hirð um sig af sínum líkum, nær að spilla friðnum, og ræna fólk, þjóðir og þjóðar -brot, friðnum til að una við sitt en leita líka fram, vaxa og dafna. Og nú um stundir eru ótrúlega margir slíkir mannfjendur við völd hvar sem litið er á heimskringlunni. Lygin sjaldnast langt undan. Ef við sundurslítum lögin, sundurslítum við líka friðinn: hornsteinn samfélags okkar við yzta haf. Heimsins bíður nú það verkefni að setja lög og endurbæta alþjóðalög og regluverk og endiurskoða sögulega samninga. Geópólitík og landfræðilegir hagsmunir í alþjóðatengslum ríkja á milli, er flókið úrlausnarefni og óhjákvæmilegt. Áskorun sem ekki verður unnin nema með samstilltu ataki, sögulegri innsýn, deiglu,visku. Ekki yfirgangi, óttta og sundrungu. Hinum einstaka alþýðulistamanni, Samúel Jónssyni, í Selárdal, (1884-1969), varð gjarnan að orði: homm og sei sei. Mættum við fá frið til þess að anda og vera til og gleðjast í homm og sei, sei. Landið er á sínum stað þessi áramót í heimafirði listamannsins með barnshjartað, tignarlegum Arnarfirði hvar Dynjandi í klakaböndum stendur sína vakt að venju, óhaggaður. Við eigum hvert annað að, munum það og verndum og verjum, nú þegar árið 2022 er kvatt og nýtt ár bíður okkar: Veistu ef þú vin átt þann er vel trúir og vilt þú af honum gott geta. Geði skaltu við þann blanda og gjöfum skipta, fara að finna oft. (Hávamál, 44. vísa). #
	Meira >>


24.12.2022 Friður - fegurst jólaskart - og fólkið og Sundið í Brekkugötunni
	Í uppvexti Bjargar, forsvarskonu Skuggsjár, kynntist hún skáldinu sem kallað hefur verið fylgdarmaður húmsins, Kristjáni frá Djúpalæk á Langanesströnd í Bakkafirði, (1916-1994). Þannig hagaði til að eitt húsasund, í daglegu tali nefnt Sundið, var á milli æskuheimilis hennar og skrifstofu Kristjáns í næsta húsi þar sem blaðið sem hann ritstýrði, Verkamaðurinn, var staðsett. Sundið var fjölfarið og oft vettvangur uppátækja og bernskubreka sem þeir fullorðnu hentu gaman af. Og þar hittust og tóku tal saman hinir eldri og reyndari sem bjuggu og/eða störfuðu í húsunum númer 3 og 5 að Brekkugötu í miðbæ Akureyrar en númer 3 var æskuheimil Bjargar og númer 5 vinnustaður Kristjáns. Andstæðir pólar í pólitík skeggræddu um landsins gagn og nauðsynjar þegar þeir hittust í Sundinu. Sumir að koma, aðrir að fara. Þessi samskipti forkólfa verkalýðs- baráttunnar og alls pólitíska litrófsins, fóru ávallt vel fram og mikið gantast og vísum hent fram. Gagnkvæm virðing einkenndi þessi friðsamlegu samskipti; Kristján með sína alpahúfu tottandi pípuna kankvís. Síðar átti Björgu eftir að dreyma merkilegan tímamótadraum með Sundið og húsin tvö í aðalhutverki: einn af þessum svokölluðu stóru draumum sem marka nýja áfanga og oft óvænta, í lífshlaupinu. Magnað hve nánasta umhverfið hefur mikil áhrif og lifir með okkur alla tíð eins og sálfræði nútímans er æ meir að leggja áherslu á. Og segir líka til sín í draumlífinu líkt og annað sem hefur djúpa og lifandi merkingu fyrir okkur. Friður meðal manna heima og heiman, er grundvöllur eðlilegrar og heilbrigðar þróunar en ekki sjálfgefinn. Um það vitna þær stríðshörmungar sem nú ganga yfir í samfélagi manna í okkar heimsálfu, Evrópu, Fylgdarmaður húmsins, er heiti heildarverka Kristjáns frá Djúpalæk sem kom út hjá Hólum árið 2007 í umsjón Ragnars Inga Aðalsteinssonar og Þórðar Helgasonar. Kristján orti mörg einstök kvæði sem tengdust húmi og vetrartíð, svefni og draumum, og jólum. Eru Hin fyrstu jól eflaust þeirra þekktust sem Ingibjörg Þorbergs söng svo fallega og fjölmargir síðan. Annað er Jólafriður en í einu erindi þess segir svo: Þá tekur kyrrð í veröld völd þá verður hýtt og bjart. Og friður nær og fjær á jörð er fegurst jólaskart. Gleðileg friðarjól! #
	Meira >>


21.12.2022 Vegurinn liggur til veralda þinna...
	Fögnuður á Vetrarsólstöðum nú þegar lengsta nóttin er að baki og stysti dagur ársins rennur fram; sól stendur andartakið kyrr, hverfist svo um sig á himinbaug. Festingin hingað tll fengið að vera í friði og enn á sínum stað: vegur minn liggur til veralda þinna, kvað listaskáldið góða. Dag tekur að lengja á ný og það birtir hænufetið sem reynist samt býsna drjúgt. Magnað að fljúga sjónflugi yfir Fagradalshraun á þessum tíma- mótum Náttúrunnar og berja eldstorknaða svarta flákana í Geldinagadölum og Merardölum augum í mildri skammdegisbirtu þessa sólstöðusíðdegis. Maður þakkar bara pent. Nýtt land í mótun og forvitnilegt að fygjast með smáveru- og plöntulífi setja sinn svip á það með tíð og tíma. Inn á milli hamfarafrétta fjölmiðla og samskiptamiðla--sækjandi æ meir í peningainnspýtingu frá ofsa og hatri--, er gleðilegt að sjá jákvæðar frásagnir eins og af notkun blóma í framleiðslu á gervileðri - pleðri. Í stað þess að sóa þeim og henda þó sölnuð séu. Blóm,sem áður höfðu verið notuð til þess að gleðja, í virðingarskyni eða til lofgjörðar, fá nú nýtt hlutverk í endurvinnslu og framleiðslu nýrrar og skaðlausari afurðar. Sýnir í leiðinnii hve hugvitið getur fleytt okkur áfram til nýrra dáða og uppgötvana án þess að valda lífríkinu skaða. En á nokkrum áraugum hafa, illu heilli, um 70% villtra dýra og plantna horfið af sjónarsviðinu. . Blómin í allri sinni fegurð og lítillæti, sigra hjörtun og veita vonarbirtu líkt og biskupshatturinn eða fjalldalafífillinn af rósaætt með sín stóru og drjúpandi dumbrauðu blóm á háum stöngl, nú í vetrardvala. Rótin harðger og lifir af og var.notuð bæði til nytja og lækninga hér áður, hjálpleg við hita og kvefi sem herjar á þessum árstíma - og mögulega tll þess að brugga jólaölið! Gjafmildi og seigla blómjurta á köldu landi, lærdómsrík; fjalldalafífill hefur fundist hæst eða í allt að 640-660 metra hæð til fjalla og dala hérlendis, í Eyjafirði, ekki fjarri æskuslóðum listaskáldsins góða. Fyrr á öldum voru þessar slóðir gjarnan kallaðar undiir Fjöllum. Ekki að undra að mótunarár Jónasar undir Fjöllum,að Hvassafelli og Möðrufelli, setji svip sinn á náttúruljóð hans og önnur skrif. Hæglát sýn á festinguna á kyrrlátum dögum við sólsetur, er honum hugleikin; hann þýddi fjölmörg gullfalleg ljóð líkt og Sólsetursljóð enska skáldsins og konsúlsins, G.P.R.James. Sólin, röðullinn, mun rísa enn á ný og hresstur snúa á himin: Drag nú hið blásvarta, blysum leiftranda salartjald saman yfir sæng þinni, brosi boðandi, að af beði munir bráðlega hresstur á himin snúa. #
	Meira >>

Síðasta frétt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 Næsta frétt

© 2007 Draumasetrið Skuggsjá Hönnun Design EuropA